Podręcznik do pobrania w formacie pdf zarówno w całości (przez kliknięcie w obraz okładki), jak i w postaci plików z poszczególnymi wartościami (przez kliknięcie w numery wartości).
Poziom 2 - strony tytułowe
Wychowanie do wartości. Podręcznik dla liceum i technikum. Poziom 2
Poziom 2 - Spis treści
Wychowanie do wartości. Podręcznik dla liceum i technikum. Poziom 2
Poziom 2 - Wykaz skrótów
Wychowanie do wartości. Podręcznik dla liceum i technikum. Poziom 2
Wstęp do programu wychowawczego dla liceów i techników
Wychowanie do wartości. Podręcznik dla liceum i technikum. Poziom 2
Życie - poświęcenie czy obdarowanie?
Współcześnie słowo „poświęcenie” ma raczej negatywne konotacje, jednak nie zawsze. Zazwyczaj rezygnuje się z jednej wartości na korzyść innej – ważniejszej. W ten sposób, poświęcając się, obdarowujemy drugą osobę. Życie ludzkie toczy się w dwóch wymiarach: duchowym i materialnym. Razem stanowią one o jedności osoby ludzkiej. Dzięki współdziałaniu jednostki i społeczności człowiek nieustannie rozwija się, tworzy kulturę. Zadaniem wszystkich podmiotów wychowujących jest podkreślenie wartości życia oraz ukazanie, na czym polega godność człowieka.
Dlaczego sprawiedliwość jest taka cenna?
Podstawowe wartości to: życie, prawda, miłość, wolność, sprawiedliwość. Od nich biorą się inne wartości. Trzeba je rozpoznawać i kierować się nimi każdego dnia, w domu, w pracy, w szkole. Wychowanie jest procesem złożonym, w którym trzeba nieustannie odwoływać się do aksjologii. Celem edukacji aksjologicznej jest zapoznanie ucznia z wartościami i rozwijanie odpowiedzialności za cały proces wartościowania. Ważne jest, aby młodzież umiała postępować sprawiedliwie, aby dokonywała właściwych wyborów moralnych.
Prawda jest światłem
Prawda jest jedną z pięciu podstawowych wartości wyróżnionych przez Jana Pawła II. W wymiarze egzystencjalnym jest określana jako umiejętność odróżniania tego, co sprzyja człowiekowi, od tego co mu szkodzi. Proces wychowawczy polega na uczeniu wychowanka prawdy o nim samym i o świecie. Dzięki myśleniu, doświadczeniu i obserwacji człowiek może dokonywać słusznych wyborów. Zdolność przyjęcia prawdy świadczy o stopniu rozwoju człowieka.
Czy człowiek jest wolny?
Człowiek, realizując normy moralne, kieruje się sumieniem. Normy te w niczym nie ograniczają jego wolności, ponieważ świadczą o godności. Normy kształtują osobowość człowieka, przez co stanowią warunek odczuwania wolności. W życiu moralnym nie ma wolnych przestrzeni. Sami podejmujemy decyzję, czym je wypełnimy. Bez hierarchii wartości człowiek czuje się zagubiony, jego życie jest pozbawione sensu. Normy są warunkiem istnienia wolności.
Wartość empatii
W dzisiejszym świecie, szalenie zróżnicowanym pod wieloma względami, często stawia się na egocentryzm i rozwój indywidualny. Przeciwieństwem takiej postawy jest empatia. Wzajemna troska o siebie, dostrzeganie problemów i uczuć ludzi wokół nas stanowi o sile społeczeństwa.
Wartość altruizmu
Termin altruizm powstał w pierwszej połowie XIX wieku, wprowadził go August Comte. Pierwotnie pojęcie to dotyczyło zachowania charakterystycznego wyłącznie dla człowieka, który kierował się dobrem innych. Był gotowy do poświęceń i do dobrowolnego zrzeczenia się własnych praw na rzecz innych.
Jednakże altruizm to nie tylko termin, to postawa, którą winniśmy pielęgnować w sobie od najmłodszych lat. Wychodzenie poza siebie, swoje potrzeby, prawa, swoje „ja”, na rzecz drugiego człowieka, to najpiękniejszy wyraz miłości i człowieczeństwa.
Wartość rodziny
Z zachowań naszych krewnych czerpiemy wzorce, którymi potem kierujemy się w dorosłym życiu. Najważniejsze jest jednak to, że rodzina kocha nas bezinteresownie i akceptuje takimi, jakimi jesteśmy. To najcenniejszy kapitał, najwyższa wartość, szalenie ważna dla rozwoju młodego człowieka w czasie jego dojrzewania i wchodzenia w dorosłość. Bezwarunkowa akceptacja wzmacnia bowiem poczucie wartości i pozytywne myślenie o samym sobie.
Wartość relacji braterskiej
Podstawą dobrych i rokujących na przyszłość relacji braterskich jest szacunek. Adolescenci biorą przykład z rodziców, dziadków i starszego rodzeństwa. Z pewnością w rodzinie, w której panuje spokój, kontakty między rodzeństwem są poprawne. Bracia i siostry wiedzą, że mogą na siebie liczyć, nie okłamują się, chętnie wracają do domu i wspólnie spędzają wolny czas.
Jedność małżeńska
Przed ślubem narzeczeni powinni się dobrze poznać. Jest to jeden z warunków trwałości małżeństwa. Różnice w charakterze czy światopoglądzie mogą doprowadzić do konfliktu, a w ostateczności do rozpadu małżeństwa. Mężczyzna i kobieta, zawierając sakramentalny związek małżeński, tworzą wspólnotę do końca życia. Świadomie i dobrowolnie decydują się na potomstwo i na stworzenie mu odpowiedniego środowiska wychowawczego. Dzieci potrzebują wzrastać w rodzinie, w której panuje harmonia, miłość i szacunek.
Wartość dojrzałości seksualnej
Świadomość seksualna jest niezwykle ważna, jest ona integralną częścią osobowości. Od początku życia formują się właściwości seksualne. Wiąże się to z odkrywaniem własnej tożsamości, z rozwojem fizycznym, psychicznym, emocjonalnym oraz duchowym. Seksualność jest delikatną sferą ludzkiego funkcjonowania, jest narażona na zranienia i może przysparzać problemów osobistych.
Wartość zdrowia
Zdrowie nie stanowi dzisiaj wartości absolutnej; jego wartość zmienia się wraz ze zmianami uwarunkowań społeczno-ekonomicznych oraz kulturowych. Z biegiem czasu człowiek zdobywał coraz większą wiedzę na temat własnego zdrowia. Współczesny model życia wymusza ciągły bieg i nie daje wiele przestrzeni na zatrzymanie się, na refleksję nad tym, co jest w życiu ważne, jak zatroszczyć się o siebie i bliskich, których się kocha.
Rozwój talentów
Talenty (uzdolnienia) to wrodzone predyspozycje, które przejawiają się ponadprzeciętnym stopniem sprawności w danej dziedzinie intelektualnej, ruchowej lub artystycznej. Talent jest też pewną zdolnością do szybkiego uczenia się − co jest w tych czasach szczególnie pożądane, zwłaszcza przez pracodawców. Czasy, w których żyjemy, są nad wyraz dynamiczne, nieustannie pojawiają się nowe kierunki rozwoju. Zdolność uczenia się i adaptacji to kwestie, które powinny być rozwijanie w szkole.
Rozwój kompetencji
Na kompetencje składają się: wiedza, umiejętności i odpowiedzialność. Dzieli się je na kompetencje twarde oraz miękkie.
Te pierwsze to konkretne zdolności, które łatwo sprawdzić, np.: znajomość języków obcych, umiejętność obsługi programów (MS Office), prawo jazdy, obsługa kasy fiskalnej, umiejętność tworzenia plakatów, haseł reklamowych,
stron internetowych i inne.
Kompetencje miękkie charakteryzują się tym, że są trudniejsze do wyegzekwowania. Jednakże to właśnie te kompetencje są dzisiaj coraz bardziej pożądane przez pracodawców. Jako najważniejsze z nich wymienia się najczęściej: asertywność, odporność na stres, kreatywność, umiejętność pracy w zespole,
samodyscyplinę, dobrą organizację.
Na rynku pracy pojawili się specjaliści, którzy pomagają odkryć w pracownikach ich ukryty dotąd potencjał. Jest to trend, który będzie się utrzymywał przez kolejne lata.
Nabywanie nowych umiejętności (ambicja)
Czym charakteryzuje się człowiek ambitny? To człowiek, który wie, do czego dąży; zna swoje cele i ciężko pracuje, aby je osiągnąć. Ambicja sprawia, że jego plany są sprecyzowane i dzięki temu nie traci czasu na błędne drogi. Takiego człowieka cechuje wysoka samoocena, chce wiele zdobyć. To człowiek, który zna wartość nabywania nowych umiejętności, dzięki którym może wciąż się rozwijać i osiągać to, co sobie wyznaczył.
Współczesne szanse rozwoju
Współczesny świat otwiera przed młodym człowiekiem bardzo wiele dróg rozwoju osobistego oraz zawodowego. Dzięki rozwijającej się wciąż technologii, świat stał się „mniejszy” – szybciej możemy pozyskiwać informacje i wiedzę, łatwiej nam podróżować, poznawać odległe kultury, kontaktować się z innymi, studiować na zagranicznych uczelniach itd. Jednakże każdy rozwój niesie ze sobą pewne zagrożenia. Świat jest atrakcyjny i daje wiele możliwości, ale można się w nim także równie szybko zagubić.
Wartość państwa
Z chwilą narodzin człowiek zyskuje obywatelstwo. Oznacza to, że przynależy do danego państwa, uzyskuje przywileje i obowiązki. To, w jaki sposób wypełnia te obowiązki, świadczy o jego zaangażowaniu w rozwój ojczyzny. Obowiązki obywatelskie można traktować jak swój wkład w dobro wspólne i spełniać je z satysfakcją, ale mogą również stać się one ciężarem.
Człowiek jako istota społeczna od momentu narodzin
Człowiek, poruszając się i żyjąc w obrębie danej zbiorowości, staje się automatycznie istotą społeczną. W związku z tym posiada pewne przywileje i obowiązki. Możemy powiedzieć, że człowiek to istota społeczna od momentu narodzin. Od pierwszych chwil swojego życia podlega określonym zasadom, ale ma też szansę na rozwój i na osiągnięcie szczęścia. Może również przysłużyć się dla dobra wspólnego.
Wychowanie w szkole i w społeczeństwie
Wychowanie młodego pokolenia i przygotowanie go do życia w dorosłości jest jedną z najważniejszych funkcji każdego społeczeństwa. „Szkoła winna współuczestniczyć w procesie wzrastania osobowego uczniów, wspomagając ich w realizowaniu człowieczeństwa przez urzeczywistnianie własnej, lecz właściwej hierarchii wartości”1.
1 I. Błaszczak, Wychowanie, w: Encyklopedia aksjologii pedagogicznej, red. K. Chałas, A. Maj, Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, Radom 2016, s. 1359-1360.
Kto to jest patriota
Patriotyzm to umiłowanie ojczyzny, stała gotowość poświęcenia, szacunek i godność. Z wychowaniem patriotycznym uczniowie spotykają się już w przedszkolu. W miarę upływu lat kształtuje się świadomość narodowa człowieka, rozwija się jego identyfikacja z ojczyzną. Na kształtowanie patriotyzmu duży wpływ mają uwarunkowania historyczne, a także czynniki psychologiczne i aksjologiczne. Dzieje się tak, ponieważ człowiek, jako istota społeczna, wzrasta w danej grupie społecznej i przyjmuje określoną hierarchię wartości.
Zawieszenie broni wśród narodów
Pokój – łac. pax – kiedyś oznaczał brak wojny, z biegiem lat znaczenie tego terminu uległo zmianie. Dzisiaj przez pokój rozumie się poszanowanie prawa, równouprawnienie narodów, a także stabilność społeczną i ekonomiczną, które umożliwiają ludziom godne życie. Drogą do pokoju jest dialog. Trudno jednak przyznać komuś rację, jeśli nie ma się do niego zaufania. Pokój zbudowany na kłamstwie byłby fałszywy i niestabilny, nawet ustanowiony w imię rzekomego
dobra.
Wartość poszczególnych wyznań
Społeczeństwo w Polsce pod względem związków wyznaniowych jest dość jednorodne. Według badań Instytutu Gallupa z 2014 roku, Polska należy do najbardziej religijnych krajów w Europie.
Największą grupę stanowią wyznawcy Kościoła Rzymskokatolickiego, niespełna 32,5 miliona wyznawców. Następnie wyróżnia się wyznawców prawosławia – ponad 500 tysięcy oraz stosunkowo licznych przedstawicieli wyznań protestanckich, których liczba ogółem sięga ponad 150 tysięcy. Nadmienić należy, że do najliczniejszych grup wyznaniowych w Polsce należą jeszcze świadkowie Jehowy, których liczbę szacuje się na około 120 tysięcy wyznawców1.
1 Zob. Kościoły i związki wyznaniowe w II Rzeczypospolitej i PRL, w: Zintegrowana Platforma
Edukacyjna, [online:] https://zpe.gov.pl/a/przeczytaj/D16b7qEo9 [dostęp: 28.02.2022].
Obyczaje, poglądy, wierzenia
Człowiek jest istotą społeczną, żyje we wspólnocie, jego rozwój postępuje dzięki wychowaniu. Na życie wspólnotowe duży wpływ ma obyczaj. Dotyczy on zwłaszcza obchodów świąt oraz uroczystości państwowych, kościelnych, rodzinnych czy szkolnych. Obrzędy mają charakter kulturotwórczy i wspólnototwórczy. Wszystkie podmioty wychowujące powinny kontynuować dobre tradycje i obyczaje, a jednocześnie stale monitorować kulturowe przemiany zachodzące współcześnie.
Współistnienie świata ludzi i zwierząt
Człowiek – obok flory i fauny – jest niezwykle istotną częścią ekosystemu. W pedagogice spotykamy się z takimi terminami jak: pedagogika ekologiczna, edukacja ekologiczna czy wychowanie ekologiczne. Celem podmiotów wychowujących jest uświadomienie wychowankom, że stan środowiska naturalnego zdecydowanie wpływa na jakość życia i na zdrowie. Szaleńczy postęp cywilizacyjny spowodował przykre konsekwencje dla środowiska naturalnego, w tym dla zwierząt, dlatego należy dążyć do ograniczenia wszelkich działań, które powodują degradację przyrody.
Nauka i technika wokół nas
Rozwój nauki i techniki sprawia, że świat jest coraz bardziej przyjazny człowiekowi. Wynalazki ułatwiają codzienne obowiązki domowe i zawodowe, a medycyna ma coraz więcej narzędzi do ratowania i przedłużania ludzkiego życia. Należy jednak postawić pytanie o granice tego postępu. Zdecydowanie jest on potrzebny, ale nie może być celem samym w sobie. Błędem byłoby także twierdzenie, że rozum i wiara są ze sobą sprzeczne. Duchowy rozwój człowieka wpływa na budowanie świata bardziej sprawiedliwego, gdzie postęp naukowo-techniczny służy dobru człowieka, a nie przeciwnie.
Wartość nauk humanistycznych
Społeczeństwo, które chce być silne, musi rozwijać nauki humanistyczne i wartości, jakie te nauki niosą. Humanistyka jest wręcz konieczna do pełnego rozwoju kulturowego i duchowego danego społeczeństwa. Przedstawiciele nauk humanistycznych to twórcy i prekursorzy zmian społecznych, idei i wynalazków.
Filozofia we współczesnym świecie
Co to jest filozofia? Grecy, żyjący ponad dwa tysiące lat temu, uważali, że filozofia powstała na skutek ludzkiego zadziwienia światem, a także z pytań o otaczającą rzeczywistość, kosmos i wymiar duchowy. Pytania filozoficzne same się nasuwały. Dzisiaj obserwuje się mniejsze zainteresowanie światem, jego głębią i sensem. Człowiek podąża raczej za konsumpcjonizmem, chce osiągnąć coraz więcej w szybszym tempie. Niemniej dobrze jest czasem zadziwić się światem, przystanąć na moment i odpowiedzieć sobie na pytanie o własne miejsce na nim.
Przekazywanie wartości poprzez sztukę i literaturę
Literatura i sztuka wpływają na kształtowanie ponadczasowych wartości humanistycznych, takich jak miłość, godność, uczciwość, honor, odwaga cywilna. Wartości te określają moralny wymiar człowieczeństwa. Mimo życia w coraz szybszym tempie, marzenia ludzi o miłości, o szczęściu, o zdrowiu nie uległy zmianie. To właśnie marzenia, otwarcie się na głębszy wymiar stanowią o pełni człowieczeństwa, a postępowanie zgodne z podstawowym kodeksem etycznym daje gwarancję spokojnego sumienia i jest podstawą radosnego, spełnionego życia.
Wartość słowa pisanego
Ludzie sięgają po książki z różnych powodów. Dwa wymieniane najczęściej to: poszukiwanie informacji naukowych i rozrywka, czyli czytanie dla przyjemności. Książki pozwalają się odstresować, przenoszą w odległe krainy, rozwijają wyobraźnię, dlatego czyta się już nawet bardzo małym dzieciom. To, czy człowiek będzie lubił czytać w dorosłym życiu, w dużej mierze zależy od jego rodziców. W początkowych latach życia książki stymulują rozwój, później są nośnikiem wartości. Wychowanie przez literaturę odbywa się poprzez emocje.
Ars poetica
Czytanie poezji jest ważne, ale nie wszyscy zdają sobie z tego sprawę. Dla większości nastolatków wiersze są nudne lub trudne i niedostępne, ale jeśli tylko wykażą odrobinę chęci, może się okazać, że jest na odwrót. Poezja przekazuje wartości, uspokaja, kształci refleksyjne myślenie, rozwija kreatywność, uczy i bawi. Czytelnicy tomików poetyckich mówią, że wiersze nie starzeją się. Można je czytać wielokrotnie i za każdym razem interpretować w inny sposób.
Wartość teatru
Wykształcenie umożliwia człowiekowi korzystanie z osiągnięć kultury i sztuki. Teatr jest miejscem, w którym aktorzy są na wyciągnięcie ręki, a nie jak w telewizji za szklanym ekranem. Obserwujemy ich ruch, mowę, taniec, śpiew. Teatr łączy wielkie dzieła wybitnych dramatopisarzy z rozrywką. Jednak niekoniecznie trzeba oglądać tylko Szekspira, Słowackiego czy Wyspiańskiego. Współczesna komedia również może nieść wartości.
Bibliografia
Wychowanie do wartości. Podręcznik dla liceum i technikum. Poziom 2