Wychowanie do wartości. Podręcznik dla liceum i technikum. Poziom 1

Wychowanie do wartości. Podręcznik dla liceum i technikum. Poziom 1

Męstwo (andreia) dotyczy całego człowieka, wyraża jego naturę; to siła umysłu, aby stawić czoła niebezpieczeństwu lub trudnościom. Odwaga z kolei to cecha, która pozwala zmierzyć się z realnym niebezpieczeństwem czy zagrożeniem fizycznym. Główna różnica między męstwem a odwagą polega na tym, że męstwo odnosi się do jakości mentalnej, ogólnej postawy człowieka, podczas gdy odwaga oznacza, iż istnieje prawdziwe niebezpieczeństwo, dotyczy konkretnych działań.

Relacje międzypokoleniowe stanowią fundament funkcjonowania każdego społeczeństwa. Jedną z form tych relacji jest dialog między pokoleniami, który stanowi poważne wyzwanie we współczesnej rzeczywistości. Dialog tworzy pomost w komunikacji między osobami z różnych pokoleń, w ten sposób przeciwdziała się marginalizacji i wykluczeniu pewnych grup społecznych, a w sposób szczególny seniorów..

Wiara należy do fundamentalnych wartości w życiu człowieka. Przez wiarę dokonuje się wewnętrzna przemiana człowieka, wpływa na całokształt jego moralnych postaw i zachowań. Prawdziwej wiary nie da się w żaden sposób odizolować od moralnych czynów człowieka, jego postaw, zachowań, a także akceptowanej przez niego hierarchii wartości moralnych i wizji siebie samego jako człowieka.

Sens życia i umierania to jedno z najważniejszych zagadnień w życiu człowieka. Poczucie sensu motywuje człowieka do działania i pozwala mu się rozwijać. Młodzież bardzo często utożsamia sens życia z osiąganiem życiowych sukcesów. Tego wewnętrznego pytania o sens życia i śmierci nie mogą jednak zagłuszyć doraźne osiągnięcia, ponieważ życie ma sens pomimo wszystko, stanowi podstawę ludzkiej egzystencji.

Dbanie o środowisko naturalne bezpośrednio wpływa na jakość życia człowieka. Przyjęte systemy wartości oraz przyjmowane normy prowadzą do kształtowania się indywidualnej wiedzy na temat otaczającego nas świata przyrody, ale także stosunku do niej. Dlatego tak ogromną rolę odgrywa poszerzanie wiedzy ekologicznej młodzieży na każdym etapie edukacji. Tym bardziej, że współczesny człowiek nastawiony jest na realizację własnych interesów i racjonalnie kalkuluje korzyści i straty podejmowanych działań. Mimo wzrostu świadomości ekologicznej, poziom aprobaty degradacji środowiska nieznacznie maleje.

Poszukiwanie prawdziwej wiedzy o przeszłości własnego kraju, dociekanie jej w każdym pokoleniu stanowi inspirację i bodziec do działania oraz warunek postępu i rozwoju cywilizacji. Przeszłość pozwala głębiej zrozumieć konkretne społeczeństwo i zmiany jakie w nim zaszły na przestrzeni wieków.

Patriotyzm to przywiązanie do ojczyzny i solidaryzowanie się z narodem. Naród zamieszkuje pewne terytorium, a jego członkowie mówią wspólnym językiem i mają wspólne obyczaje. Miłość do ojczyzny wyrażana jest na co dzień, w zaangażowaniu się w działalność lokalnych grup, dbaniu o czystość własnego osiedla, klatki czy opłacaniu rachunków.

Życie człowieka ma wartość najważniejszą i niepowtarzalną, dlatego należy się człowiekowi szacunek, uznanie, troska i bezpieczeństwo. Człowieczeństwo, które odróżnia człowieka od innych stworzeń nobilituje go i zobowiązuje do uznania wartości duchowych i materialnych. Wartości duchowe realizowane są przez: sprawiedliwość, wolność, miłość, prawdę i pokój, a także solidarność.

Rozpoznając różne wartości, należy doprowadzić do ich uszeregowania, aby w życiu moralnym panowała hierarchia wartości, porządek moralny. Możemy mówić o kategoriach wartości, moralnych i materialnych. W godności człowieka dominować powinny wartości moralne – duchowe.

Doświadczenie wartości i godności ojcostwa jest jednym z najwcześniejszych doświadczeń dziecka. W miarę upływu lat, począwszy od okresu szkolnego, doświadcza ono ze strony ojca nie tylko jego funkcji opiekuńczej, ale także jego wsparcia moralnego oraz autorytetu i wzoru. Jest to bardzo ważny aspekt rozwoju dziecka, odmienny od doświadczeń związanych z matką. Te dwie role nie są wymienne. Dlatego tak ważne w wychowaniu dziecka jest dojrzałe ojcostwo, będące rzeczywistym autorytetem i oparciem dla rozwijającej się osobowości dziecka.

W pierwszym etapie edukacji wczesnoszkolnej dziecko, nawiązując nowe kontakty społeczne w klasie, jednocześnie uczy się tworzenia i podtrzymywania nowych relacji w grupie. Tworzy się wspólnota i braterstwo – dzieci mają wspólne cele i zainteresowania, łączy je wzajemna przyjaźń i bliskość. Na tych wartościach owo braterstwo się buduje i wzmacnia. We wspólnocie klasowej, a także szkolnej jest wiele okazji do wspólnego, braterskiego działania (np. charytatywnego).

W świetle nauk psychologicznych, dzieciństwo jest bardzo ważnym okresem w życiu człowieka. To właśnie doświadczenia dzieciństwa kształtują później człowieka właściwie na całe jego życie. Każdy z okresów rozwoju dziecka – od prenatalnego aż po późny wiek szkolny – ma swoje znaczenie i wartość. Każdy z nich posiada swój sens i buduje przyszłą dojrzałość człowieka. Jest to czas zabawy i beztroski, ale też czas wytężonej pracy, poznawania świata, nabywania nowych umiejętności oraz intensywnego rozwoju psycho-fizycznego. Bardzo ważne w tym okresie są obecność i wparcie ze strony dorosłych, tak aby właściwie ukształtować człowieka dorosłego.

W wieku 6-7 lat dziecko rozpoczyna swoją przygodę z nauką. Jest to bardzo ważny etap w jego życiu. Od tego momentu dziecko, jeszcze z pomocą rodziców, zaczyna być odpowiedzialne za swoją edukację, rozwój intelektualny oraz rozwijanie własnych talentów. Nauka jest również istotnym elementem w życiu społecznym dziecka, ma ona znaczenie dla jego uspołecznienia, kształtuje osobowość i umiejętność współpracy w grupie rówieśniczej. Nauka pomaga dziecku w zrozumieniu otaczającego je świata jak również siebie samego.

Ludzie starsi są częścią życia dziecka od wczesnego dzieciństwa. Są to najczęściej babcia i dziadek, ale także sąsiedzi i znajomi w podeszłym wieku. Ich wartość w życiu dziecka jest nieoceniona. Dziadkowie często uczestniczą w procesie wychowawczym oraz opiece nad dzieckiem. Stają się dla niego, obok rodziców, autorytetami. Często to dziadkowie mają więcej czasu i uwagi dla dzieci niż rodzice, których pochłaniają rozmaite obowiązki dnia codziennego. Doświadczenie, wiedza i przeżycia ludzi starszych są cennym źródłem wiedzy dla młodego pokolenia. Warto, by dzieci miały jak najczęstszy i dobry kontakt z dziadkami i ludźmi starszymi.

Od pierwszych lat edukacji szkolnej dziecko uczy się odpowiedzialności za środowisko przyrodnicze, szacunku do przyrody ożywionej i nieożywionej. Wie, że nasze życie jest związane z przyrodą, że jesteśmy jej częścią. Wyrządzanie szkód środowisku naturalnemu może obrócić się przeciwko człowiekowi. Dlatego należy chronić środowisko, mieć kontakt z przyrodą, znać własne naturalne otoczenie i pamiętać, że jest ono wartością wspólną.